Beyin metastazı, beyin dışındaki doku ve organlarda ortaya çıkan kanserli hücrelerin beyin dokusuna yayılması ve beyinde tümör oluşturması anlamına gelmektedir. Bu tür tümörlere sekonder yani ikincil tümör adı verilmektedir. Beyinde rastlanılan tümörlerin çoğunluğu beyin metastazı sonucunda oluşmuştur. Kanser hastalarında ölümlerin en sık karşılaşılan sebeplerinden biri beyin metastazlarıdır.

Kanserli hücreler kan dolaşımı aracılığıyla beyne ulaşmaktadır. Beyine ulaşan kanserli hücreler, burada bir veya birden fazla tümöre sebep olabilirler. Vücudun herhangi bir kısmında bulunan tümörden kopan kanserli hücreler kan ya da lenf sistemine girerler. Bu yol ile uğradıkları ilk durak akciğerlerdir. Akciğer sonrasında farklı organlara da kan veya lenfler yolu ile dağılabilirler. Vücut bağışıklık sistemi dolaşım halindeki bu kanser hücrelerini yok etmeye çalışır ancak kanserli hücrelerin sayısı çok fazla ise bağışıklık sistemi bunlara daha fazla direnemeyecek duruma gelir.

Akciğerlerdeki kan iletimi direkt olarak beyne devrolduğundan dolayı akciğer kanserlerinin beyin metastazı yapma riski oldukça yüksektir. Ayrıca akciğer kanserinin beyin metastazı yapması fazlasıyla hızlıdır. Hatta bazen öyle hızlı olabilir ki, akciğer kanseri teşhisinden önce beyin metastazı teşhisi koyulmaktadır.

Vücut üzerindeki her türlü kanser beyin metastazı yapmaktadır. Ancak akciğer, göğüs, böbrek, melanoma ve kalın bağırsak kanserleri en sık beyin metastazına neden olan kanser çeşitleridir. Böbrek ve göğüs kanserleri genellikle beyin içerisinde tek tür tümöre neden olmaktadır. Ancak akciğer, kalın bağırsak ve melanoma kanserleri ise birden fazla sayıda tümöre neden olmaktadırlar.

Beyin metastazlarının yaklaşık %60 kadarı akciğer kanseri kaynaklıdır. Göğüs kanserlerinin ise yaklaşık %25 kadarı beyin metastazına neden olmaktadır. Beyin metastazlarının yaklaşık %15 kadarında ise birincil tümörün merkezi tespit edilememektedir. Bu gibi durumlarda genellikle birincil kanser hücresi oluştuktan sonra, kan dolaşımına kanserli hücreyi bırakır ve daha sonrasında bağışıklık sistemi tarafından yok edilmiştir. Ancak buna rağmen kanserli hücreler beyin metastazı yapmaya devam edebilir.

Beyin metastazının yerleştiği bölgeye bağlı olarak farklı belirtiler görülmektedir. Metastaz yapan kanserin asıl merkezinin belirtilerine ayrıca beyin metastazı belirtileri de eklenmektedir. Beyin metastazı belirtileri şunlardır:

Detaylı bir nörolojik muayenenin sonrasında yapılacak olan CT veya MRI görüntüleme sistemleri ile beyin içerisinde yer eden tümörler tespit edilebilmektedir. CT ve MRI görüntülemeleri sırasında tümörlerin daha iyi görüntülenebilmesi için damar içerisine kontrast madde uygulanması gerekebilir. Yapılacak bu görüntülemeler ile tümörün bulunduğu yer, büyüklüğü, sayısı ve bir ihtimalde tipi hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir.

Ancak kesin beyin metastaz tanısı sadece alınan bir dokunun mikroskop altında incelenmesi yolu ile koyulabilmektedir. Doku alma işlemi cerrahi operasyon veya biyopsi esnasında alınabilmektedir. Alınan bu doku parçası, patoloji uzmanı tarafından incelenir. Beyin metastazı tanısı eğer birincil kanser merkezi bulunmadan konulmuş ise birincil kanserli hücreyi bulabilmek amacıyla gerekli olan testler yapılır.

Beyin metastazı tedavisi genellikle kişiye özel bir tedavi planı hazırlanmaktadır. Primer kanser merkezi bulunur, kişinin genel sağlık durumu incelenir, metastatik tümörün tipi ve sayısına göre tedavi planı uygulanır.